Ünye’nin büyük alimi Yusuf Bahri Efendi

Hacı Yusuf Bahri Efendi, 11 Nisan 1839’da Ünye’ye bağlı Taflancık Köyü, Tasdaklı Mahallesi’nde dün­yaya gelmiştir. Babası takva sahibi ârif bir kişi olarak bölgede imam hatiplik yapan Taslızâde Feyzullah Efendidir. Annesi saliha bir Osmanlı hanımefendisi olan Meryem Hanımdır.

Hanımı Seher Hanım amcası Taslızâde Ali Efendi’nin kızıdır. Seher Ha­nım, Hacı Yusuf Bahri Efendi’den yirmi üç yıl sonra 1945 yılında vefat et­miştir. Abdullah, Feyzullah, Fahrettin, Mehmet Emin, Tekabiddin ve Ahmet Ziyâüddîn isimlerinde altı oğlu vardır. Ayşe Sıddıka, Fahriye, Safiye, Bah­riye olmak üzere dört kız çocuğu vardır. Feyzullah dışındaki diğer oğulları küçük yaşta vefat etmiştir.

Hacı Yusuf Bahri Efendi ilk tahsilini ailesinden ve mahallî mekteplerden aldıktan sonra 11 Ağustos 1274’te Ünye’de bulunan Sadullah Bey Medre­sesi’ne kayıt oldu. On iki sene müderris Abdullah Efendi’den ders aldı.

Müderris oldu

Süleymaniye, Fatih ve Beyazıd Medre­selerinde Hadis, Tefsir, gibi şer’î ilimlerin yanısıra aklî ilimleri de tahsil ederek Şeyhül müderrisin ünvanını aldı. Bu medreselerde eğitim aldığı esnada zamanın büyük âlimi, mütefek­kiri, mutasavvıf ve Nakşibendî şeyhi Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhanevî Hazretleri’nden Hadis ve tasavvuf alanında ilim tahsil ederek Orta Karade­niz’e Nakşibendi tarikatını yaymakla görevlendirildi.

Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhanevî Hazretleri’nden ders okurken; Yusuf Bahri Efendi, kendi kendine düşünerek; “Bir an önce memlekete gitsem de talebelere öğrendiklerimi ben de öğretsem” der. Hâl ehli olan Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhanevî Hazretleri bunu anlayarak Yusuf Bahri Efendi’ye şöyle der: “Yusuf çok acele etme. Daha öğrenmen gereken derslerin var. Seni memlekette çok talebe bekliyor. Çok talebe okutmak sana nasip olacak, inşaallah.” Hakikaten de ileride çok talebeler okutacaktır.

Tasavvufi yöntem

Gümüşhanevî Dergâhı’nda, kenara çekilip dünyadan uzak kalmak ye­rine, tam tersine halkın içinde olmak, halka hizmet etmenin Hakk’a hizmet etmek olduğu bilinir. Yusuf Bahri Efendi de tekkeye çekilmek yerine ilimle uğraşmış tasavvuf çalışmalarını medresede devam ettirmiştir.

İlk olarak Ünye’de kendi köyü olan Taflancık Köyü’ne bir medrese aç­mış, hem ilim çalışmalarını hem de tasavvufî çalışmalarını yürütmüştür. Tasavvufî terbiyeyi sanat olarak kabul etmiş, yüzlerce hatta bin­lerce talebe yetiştirmiştir. Kadılar, müderrisler, asayiş sağlayan devlet görev­lileri, mutasavvıflar, müftüler, imam-hatipler yetiştirmiştir.

Hacı Yusuf Bah­ri Efendi’nin II. Abdülhamit Hazretleri ile yakınlığı olduğu bilinmek­tedir. Padişah Hazretleri’nin kendisine bir hırka hediye ettiği, müderris­lik mazbatasını kendi eliyle verdiği Şer’î Siciller Arşivi, 2440 nolu dosyada kayıtlıdır. Ünye Büyük Cami’de buluna sakal-ı şerifin II. Abdulhamid Han döneminde Yusuf Bahri Efendi tarafından Ünye’ye kazandırıldığı bilinmektedir.

Vaaz ve nasihat

Yusuf Bahri Efendi, Çamurlu Mahallesi’nde, evinin yakınında Gemicioğlu Sokak’ın ilk köşesinde bir mescid yaptırmıştır. Aynı zamanda dergâh olarak da kullanılan bu mescit, Yusuf Bahri Efendi’nin emekliliğin­den sonra ziyarete gelenler tarafından kabul edilen misafirhaneydi. Bu mescitte “hatm-i hâce” yapılır, Kur’an tilavet edilirdi.

Mahalle sakinleri bu mescitte namazlarını kılar, Yusuf Bahri Efendi’nin sohbetini, vaaz ve nasi­hatlerini dinler, dualarını alırlardı.¹ Çevrede etkisi büyüktü. Trabzon valisi, Samsun sancaktarı, miralaylar, diğer devlet erkânı ziyaretine gelirler, bu dergâhta onları karşılar ve misafir ederdi.²

Diğer zamanlarda da yine Sadullah Bey Medresesi’ndeki odasında olurdu. Medresedeki eğitimini emekli olduğu hâlde yine bırakmadı. Medre­senin dershanesine gelip ders anlatır ve kendi odasına geçerdi. Diğer mü­derrisler Hocaefendi’nin anlattığı dersleri tekrar ederlerdi.³

Bir hatıra

Çatak Köyü’nden Mustafa Ka­ragöz şöyle bir hatıra naklediyor. Ev işlerini yapan yardımcısını bir gün değirmene gönderen Yusuf Bahri Efendi, değirmenden erken gelen yardımcısına neden erken geldiklerini sorar. Onlar da “Bizi tanıdılar, Hocaefendi’nin mısırı bizden önce öğütül­sün diye sıralarını bize verdiler” der.

Yusuf Bahri Efendi de “Bu bir rüşvet­tir. Bu unu bahçeye açtığınız bir çukura koyup üzerini kapatın” deyince on­lar da Yusuf Bahri Efendi’nin dediklerini yerine getirirler. Daha sonra ho­calarının bu davranışının ne manaya geldiğini merak eden bazı talebeleri çukuru açıp içine bakarlar ve mide bulandırıcı çirkin bir manzarayla karşıla­şırlar.

Merhametli ve şefkatli

Hacı Yusuf Bahri Efendi, bir baba olarak evde çocuklarına karşı çok merhametli ve şefkatliydi. Çocuklarına hitap ederken isimlerinin sonuna “efendi” ekler, eve geldiğinde çocuklarına ve aile halkına selam verirdi. Beşikte bir çocuk ağlasa ona ilahiler ve dualar okur, onu öyle sustururdu. Sokakta oynayan çocuklar onu gördüklerinde oyunu bırakıp ona saygı gösterirlerdi. Küçük çocukları çok severdi. Onlara “mübarek can” diye hitap ederdi.

Peygamber Efendimiz sallellahu aleyhi ve sellem torunları Hasan ve Hüseyin’in Ebu Cehil’in çocuklarının deveyle gezmelerine özendikleri için sırtında gezdirdi­ğini anlatır, bu sünneti yaşamak için de kendi torunlarını sırtında gezdirirdi. Talebelerine karşı da gayet şefkatliydi. Onları incitmezdi. Talebeleri de ona karşı çok saygılıydılar.

Evinden medresesine giderken, yolunun üzerinde bulunan Kazancı­lar Arastası’ndan geçerken, çoğunluğu Rumlar olan bakırcı ustaları, çalış­malarını bırakıp ayakta Hocaefendi’nin gelmesini beklerler, selamını alır­lardı. Hocaefendi de onların tek tek hatırını sorardı.

Himayesinde yetim bir talebesi vardı. Bu talebesi Ramazan ayında iftar yemeklerine gecikse; bu yetimi bekler, orucunu onunla beraber açardı.

Mehmet Karayalman/ İrfanDunyamiz.com

DİPNOTLAR

1 Hacı Yusuf Bahri Efendi’nin Talebesi Molla Kamil Altun Efendi.
2 Kızı Makbule Hanım ile Röpörtaj Dr. Mahmut Tokaç.
3 Hacı Yusuf Bahri Efendi’nin Talebesi Molla Kamil Altun Efendi.

• Ünye’nin büyük alimi Yusuf Bahri Efendi
• Ailemizin eksik fertleri yetimler…
• Allah kimleri sever, kimleri sevmez?
• Zeytin ağaçlarının arasındaki tarih…
• Ramazan içinde bin aylar saklı…