Çocuklarımızla birlikte neler yapabiliriz?

Dini iletişimde kaynak, başta Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şerif olmak üzere dinin kendisidir yani Allah’tır.

Her iletişimde bilginin doğruluğu önemlidir. Çocuklarla iletişimde bilginin doğruluğu ‘ehemmiyet’ mertebesindedir.

Dini iletişimde esas olan, insan ile dinin sahih biçimde buluşmasını sağlamak olmalıdır.

Söz ve davranış uyumu

Her yaştaki insanların birbirleriyle iletişimlerinde söz ve davranış uyumu önemlidir. Çocuklar da kendileriyle konuşan büyüklerin söz ve davranış uyumuna/uyumsuzluğuna dikkat ederler.

Yaşantının, davranışın, duruşun kendisi başlı başına iletişimdir. Dolayısıyla, tarafların iletimde ortaya koydukları profil ile yaşantılarının uyumlu olması iletişimi etkileyecektir.

Çocuklarla dini iletişimde bulunanların, iletişimdeki paylaştıkları söz ve iletileri ile günlük yaşamlarındaki davranışlarının uyumlu olması iletişimi olumlu etkilemektedir.

Çocuklara şunları söylemeyin!

‘Biz çocukken’ veya ‘Bizim zamanımızda’ diye başlayan cümleler, çocuklarla iletişimdeki en başarısız cümlelerdendir.

Çocukların hiç sevmediği sözlerden biri de “Çocuğum, senin bilmediğin şeyler var.” cümlesidir.

Doğru ödüllendirme

“Çocukların sadece maddi ödül karşılığında iyi bir şey yaptığına inanmak” eğitim, iletişim ve duygu dünyası için tehlikelidir, doğru değildir.

Özendirmenin onlarca aracı ve yöntemi vardır, muhataba ve konuya göre tercih etmek gerekir. Mesela “birlikte iş yapmak”, “sorumluluk vermek”, “yetki paylaşmak”, “emeğe değer vermek”, “güzel söz söylemek”, “adil davranmak”, “teşekkür etmek”, “özür dilemek”, “zaman ayırmak”, “yapabildiğini göstermek”, “sarılmak ve öpmek” daha sahih ve doğal ödüllendirme yöntemleridir; bu davranışlar, iletişimi destekleyici özelliklere de sahiptir. Üstelik doğru iletişim en büyük özendirme ve ödüldür.

Çocuklarla dini iletişimde doğal özendirme araç ve yöntemleri daha çok tercih edilmeli, maddi ödüllendirmede ise ödül ve yöntemin dinin ruhuna uygun olmasına dikkat edilmelidir.

İletişimi sürekli ödülle desteklemenin, sürdürülebilir olmayacağı ve iletişimin doğallığını bozacağı unutulmamalıdır.

Özellikle “ibadetlerin” ödüllerle sevdirilmesine dair artmakta olan uygulamaların dinin ruhu ve kulluk samimiyeti bakımından gözden geçirilmesi gerektiğini düşünüyorum.

Özendirme faaliyetleri, insan ve din buluşmasının duygusal destek boyutunu aşmamalıdır. Çocuk, ibadetinin sonunda karşılığını Allah’tan alacağını yalın biçimde kavramalıdır.

“Çocuk bana yakınlaşsın” diye değil ama ikram ve hediyeleşme doğallığı içinde çocukla paylaşılacak bir çikolata, birlikte gerçekleştirilecek bir balık tutma macerası, doğum gününde verilecek güzel bir hediye, birlikte gezilecek bir cami, gecenin bir yarısında havaalanında hacı karşılaması iletişim için çok şeydir.

Çocukların sevdiği şeyleri kötülemeyin!

Çocukların ilgi gösterdiği oyun, yiyecek, teknolojik alet gibi şeyler, gereksiz yere kötülenmemeli, aksine bu unsurlar iletişimin parçası haline getirilmelidir. Büyükler, çocuklarla kendilerinin ilgi dünyasının farklı olduğunu ve algıların değişken olduğunu unutmamalıdır.

Büyükler, çocuklarla günlük veya dini iletişimlerde, bazen, onların çok sevdiği bir şeyi kendilerinin istediği şeyin tam karşısına koymaktadırlar. Karşıtlaştırma, çocuğun büyükle iletişimini sonlandırmasına veya iletişimin verimsiz şekilde sürmesine yol açmaktadır.

Hikayelerden faydalanın.

Çocuklarla dini iletişimde edebiyat, masal, hikâye, hayal gibi çocuğun soyut ve gayb olanı kavramasına yardımcı olacak unsurlardan faydalanmak iletişimi çocuksulaştıracak ve etkisini arttıracaktır.

Buradaki kurallara, ses ve vücut dilinin doğru kullanımı; sözün hikmetle bezenmesi; iletişimin sohbet, yolculuk ve birlikte iş yapma gibi zaman kullanımı gerektiren unsurlara desteklenmesi; peygamberimizin çocuklarla ilişkilerine dair örneklerin anlatılması; çocuklarda oluşmakta olan önyargıların zarif yollarla giderilmesi; çağın hastalıklardan ırkçılık ve bireyciliğe karşı çocukların erken yaşlarda bilinçlendirilmesi gibi başka kurallar ve prensipler de eklenebilir.

Not: Bu yazı Din ve Hayat Dergisi’nin Haziran 2014 tarihli sayısından kısaltılarak konsantre bir şekilde iktibas yapılmıştır.

Erol Erdoğan/ İrfanDunyamiz.com

Çocuk eğitimini batılı pedagojiyi esas almadan işleyen yazılar okumak için tıklayın.

Mutlu evlilik ve huzurlu aile konusunu ele alan seçme yazılar okumak için tıklayın.